* Van
Middelaar Politicide.
De moord op de politiek in de Franse filosofie *
Bolkestein De
intellectuele verleiding. Gevaarlijke ideeën in de politiek |
||
|
Luuk van Middelaar, Politicide.
De moord op de politiek in de Franse filosofie, Groningen (Historische
Uitgeverij) 2011 (4de
druk), 260 p., ISBN 9789065542205, € 24,50 |
|
‘Het revolutionaire en nog nooit vertoonde kenmerk van de democratie is
dit: “De plaats van de macht wordt een lege
plaats...Het gaat erom dat het de regeerders verboden is zich de macht
toe te eigenen of te belichamen.”’ En: ‘Het unieke van de democratische
samenleving is dat ze haar intrinsieke verdeeldheid niet verhult; ze is “de
institutionalisering van het conflict”.’ Aldus Luuk van Middelaar in de
epiloog van zijn diepgravende Politicide.
De moord op de politiek in de Franse filosofie. Democratie is, zo stelt
Middelaar, een manier om het conflict (uiteenlopende meningen, ideeën,
voorkeuren en streven) beheersbaar te maken, niet de oplossing van dit
conflict, dat eeuwig is. Daarom ook kan geen groep of individu definitief de
macht krijgen, want dan is de essentie van de democratie – het conflict – om
zeep gebracht. De verleiding om vanuit een
utopische ideologie de lege plek weer op te vullen en het conflict te stillen
blijkt groot. Middelaar onderzoekt het denken van prominente naoorlogse
Franse filosofen als Jean-Paul Sartre, Albert Camus, Maurice Merleau-Ponty, Michel Foucault, Gilles Deleuze, maar ook de ‘nieuwe filosofie’ van glamourfilosoof Bernard-Henri Lévy en postmoderne denkers als Jean-François Lyotard. Allen hebben ze de politiek op hun manier vermoord (politicide). Door de lege plaats van
de macht te vullen, of het conflict op te lossen met een economische theorie
(Karl Marx), door een optie te
nemen op anarchie (Friedrich Nietzsche) of via de moraal (Immanuel Kant). Of door definitief er van af te zien om iets van de politiek te
verwachten. Politicide is een boeiend en meeslepend boek, dat sinds zijn
verschijning in 1999 niet aan actualiteit heeft ingeboet. Hier vindt de lezer
een indringende uitnodiging tot nadenken over ‘het politieke’. Politicide mondt uit in een pleidooi
voor de democratie, waarbij Middelaar zijn helden voor het voetlicht brengt:
de Amerikaans-Duitse filosofe Hannah Arendt en de hierboven geciteerde Franse politieke filosoof Claude Lefort. |
||
|
Frits Bolkestein, De
intellectuele verleiding. Gevaarlijke ideeën in de politiek, Amsterdam (Prometheus) 2011, 344 p., ISBN
9789035136670, € 25,00 |
|
Meer wijdlopig en essayistisch, maar zeker interessant is De intellectuele verleiding. Gevaarlijke
ideeën in de politiek door Frits Bolkestein. Gewend om luid en duidelijk
zijn mening en ideeën uit te dragen geeft de politicus in ruste een
geschiedenis van ontspoorde intellectuelen die van de 18de tot 20ste eeuw de
Europese geschiedenis op dwaalwegen hebben gestuurd en eraan een duistere
tint hebben meegegeven. Hij sluit daarbij trouwens goed aan bij Politicide van zijn
oud-speechschrijver en oud-adviseur Luuk van Middelaar, want Bolkesteins
inzet is de West-Europese cultuur waarvan democratie en mensenrechten het
fundament vormen. Via actuele thema’s als
Europa, multiculturalisme en ontwikkelingshulp komt Bolkestein tot een
grandioze uitsmijter. Zijn conclusie draagt de titel ‘cultureel masochisme’.
Bolkestein vat het bondig samen: ‘West-Europa is het vertrouwen in de eigen
beschaving kwijt’. Hoewel hij hier wel erg op de islamdiscussie inzoomt, heeft
hij een punt: zelfkritiek en zelfrelativering hebben het zelfvertrouwen van
de gewone Europeanen stuk gebeukt. In die zelfkritiek en zelfrelativering
werden zij voorgegaan door menig Europees intellectueel. |