* De Rek Stand-up filosoof. De antwoorden van Rene Gude * Savater Ethiek nu! Filosofie & modern leven
In deze bespreking staan boeken centraal van twee tamelijk bekende filosofen. Het eerste is van de hand van ‘onze’ kersverse denker des vaderlands en ‘meedenker’ René Gude. Het tweede werd geschreven door de internationaal bekende Fernando Savater, een Spanjaard. Beide auteurs zijn bekwame populariseerders. Gude en Savater vermijden vaktaal of al te ingewikkelde denkconstructies, wat ondertussen niets afdoet aan hun zeggingskracht want oppervlakkig worden zij nooit. Naam- en zaakregisters en (voet)noten zijn in beide boeken afwezig en ook daaruit blijkt de intentie van Gude en Savater: ze richten zich tot een breed publiek. Gude valt op door zijn persoonlijke stijl, al is die ongetwijfeld ook het resultaat van de gekozen verhaalvorm: het interview. Ook Savater geeft antwoord op (zelfgestelde?) vragen, maar lijkt wat stelliger en misschien ook wat zakelijker. Daarnaast heeft deze Spaanse filosoof vooral (niet alleen) een praktisch-ethische insteek. Kort samengevat hebben we hier te maken met twee leuke, toegankelijke inleidingen in de filosofie, ook voor wie filosofisch weinig onderlegd is.
	Stand-up filosoof. De antwoorden van Rene Gude W. de Rek Amsterdam ISVW Uitgevers 2013 128 p. ISBN 9789491693014 € 14,95	inhoud – achterflap
De meest toegankelijke inleiding is die van stand-up filosoof René Gude die geïnterviewd werd door de Volkskrant-journaliste Wilma de Rek. Samen nemen Gude en De Rek een flink aantal thema's onder de loep. Ze zijn in drie secties onderverdeeld: hoe houden we het uit met... Een: ...de dingen. Twee: ...de ander. Drie: ...met onszelf. Aan de orde komen bijvoorbeeld de ziel, aardig zijn, verandering, liefde, God, ambities, ondeugden of de vraag waarom het goed is dat we niet zo snel doodgaan (als vroeger). Dit klinkt allemaal tamelijk dramatisch en hoewel Gude serieus en gedreven antwoordt, houdt hij zijn betoog klein en bescheiden, lichtvoetig en met humor doorspekt. Op de omslag van het boek staat een foto van de auteur die als gevolg van een ernstige ziekte nog maar een been heeft. De stand-up-filosoof heeft dus letterlijk slechts een poot om op te staan. Bovendien staat Gude, geheel politiek incorrect, op het punt een sigaret aan te steken. Het is geen onbelangrijk statement. Dit portret illustreert het mensbeeld dat bij Gude aan het licht treedt. Mensen zijn niet uit een stuk vervaardigd, kunnen wel met wisselend succes gewaarschuwd worden voor de valkuilen van het leven – al zijn ze er daarmee nog niet. Ook geluk en pech spelen een rol, bijvoorbeeld in de liefde en bij je gezondheid. Overeenkomstig die omslagfoto blijkt Gude geen man van krachtige, definitieve en alomvattende antwoorden, maar tegelijkertijd geeft hij zijn eigenzinnige mening en licht die toe. Daarbij oogt hij verstandig en afgewogen. Wanneer Gude spreekt over God – een begrip waarmee hij wel enigszins vertrouwd is maar in wie hij niet gelooft – onderstreept hij desondanks de belangrijke betekenis van religie. Dit gebeurt vanuit het perspectief dat Peter Sloterdijk in zijn boek Je moet je leven veranderen (2011) geschetst heeft. Net als sport, filosofie en kunst is religie een belangrijk trainingsprogramma dat mensen zichzelf (zouden moeten) opleggen om zich in de deugd te oefenen. Ogenschijnlijk heeft Gude veel inspiratie van Sloterdijk ontvangen: leven is, kort samengevat, trainen. Gude en De Rek hebben een toegankelijke en boeiende inleiding in de filosofie geschreven. Gekozen werd voor het interview dat als vorm in het hele boek wordt volgehouden maar nergens verveelt.
	Ethiek nu! Filosofie & modern leven Fernando Savater Utrecht Bijleveld 2013 160 p. ISBN 9789061317036 € 18,50	inhoud – achterflap
De Spaanse filosoof Fernando Savater heeft zijn naam al lang geleden gevestigd met de bestseller Het goede leven. Ethiek voor mensen van morgen (1996). Dit boek was bedoeld als een laagdrempelig hulpmiddel om ouders, leraren en leerlingen te laten nadenken over ‘de dingen van het leven’. Ethiek nu! Filosofie & modern leven is hierop een noodzakelijke aanvulling, schrijft Savater in de inleiding. Zo’n vervolg was noodzakelijk geworden, omdat er de afgelopen twintig jaar zoveel veranderingen plaats hebben gehad, die directe invloed op ons leven uitoefenen. Savater noemt hier met name de digitale revolutie. De gevolgen van die technologische omwenteling bespreekt Savater in het eerste en langste deel van het boek. In deel twee staan de ‘eeuwige vraagstukken’ centraal, bijvoorbeeld geluk, vrijheid en schoonheid. Het laatste deel heeft Savater gewijd aan het ‘openbare leven’: democratie, terreur en geweld en de bankencrisis. Savater stelt een aantal serieuze kwesties aan de orde, bijvoorbeeld de jeugd van tegenwoordig die geheel en al opgaat in een digitale wereld, de ontmanteling van de welvaartsstaat, de toekomst van de democratie en de rol van Europa in de wereld. Daarbij wil de Spaanse filosoof niet teveel dramatiseren en hij slaagt daar ook in. Positieve en negatieve ontwikkelingen worden door Savater naast elkaar gesteld en waar mogelijk wordt de lezer opgeroepen om het zijn of hare bij te dragen. Wanneer de Spanjaard over de ‘participatiedemocratie’ spreekt, is het voor hem evident dat de burger zelf medeverantwoordelijk is voor de kwaliteit van zijn politieke bestel, net als trouwens voor het ontstaan van de bankencrisis en de oplossing ervan. Eigenlijk hebben de boeken van Savater geen bijzondere aanbeveling nodig. Ze zijn altijd interessant, nooit ingewikkeld. Ze zijn beeldend en bevatten talrijke illustraties die uit het (soms ver verleden) leven zijn gegrepen, terwijl de stijl van schrijven heel toegankelijk is. Met de vragen die auteur (zichzelf?) stelt, wordt de lezer effectief door de tekst gegidst.